نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
توجه به محیط زیست و استفاده از آن با توجه به نیازهای بشری یکی از مهمترین چالشهای سالهای اخیر است. درواقع بعد از انتشار نتایج تحقیقات دانشمندان در حوزه محیط زیست و استفاده غیر منطقی و بیرویه از آن مشخص شد که این نوع استفاده اثرات مخرب و غیرقابل جبرانی دارد که میتواند نسلهای آینده […]
توجه به محیط زیست و استفاده از آن با توجه به نیازهای بشری یکی از مهمترین چالشهای سالهای اخیر است. درواقع بعد از انتشار نتایج تحقیقات دانشمندان در حوزه محیط زیست و استفاده غیر منطقی و بیرویه از آن مشخص شد که این نوع استفاده اثرات مخرب و غیرقابل جبرانی دارد که میتواند نسلهای آینده را با بحرانهایی نظیر خشکسالی، تغییرات آب و هوا و مشکلاتی از این دست روبرو نماید. این تغییرات به حدی است که اگر هرچه سریع تر نتوان برای بهبود آن راه حلی پیدا کرد، بسیاری از مناطق مسکونی غیرقابل سکونت شده، تراکم جمعیت در نقطهای بیش از اندازه بالا رفته و موجب بروز بحران های اجتماعی و سیاسی شود. ایران هم از این شرایط مستثنی نیست و متاسفانه به دلیل بیتوجهی برخی صنایع به مسایل محیط زیستی موجب شده تا در سالهای اخیر مشکلات متعددی در این حوزه بروز نماید. این موضوع نیز واکنشهای متعددی را در پی داشت تا جایی که «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری اخیراً در روز جهانی تالابها از لزوم صیانت از محیط زیست و توجه به مفاهیم توسعه پایدار صحبت کرده و تاکید بر آن را یکی از مهمترین توجهات دولت به آن عنوان کند. اما این که توسعه پایدار چیست و چه نقشی در محیط زیست دارد نکتهای است که توجه بدان خالی از لطف نیست.
توسعه پایدار چیست؟
توسعه پایدار مفهومی است که به واسطه پیامدهای منفی محیط زیستی و اجتماعی ناشی از رویکردهای توسعه یکجانبه اقتصادی پس از انقلاب صنعتی و تغییر نگرش بشر به مفهوم رشد و پیشرفت پدید آمدهاست. این مفهوم تلاش دارد که با نگاهی نو به توسعه، اشتباهات گذشته بشری را تکرار نکرده و توسعهای همهجانبه و متوازن را رقم بزند.
بنابراین میتوان گفت توسعه پایدار فرآیندی است که آیندهای مطلوب را برای جوامع بشری متصور میشود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات محیط زیست، نیازهای انسان را برطرف میسازد. از این طریق راهحلهایی هم برای الگوهای ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارائه میدهد تا از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانههای زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بیرویه جمعیت، بیعدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسانهای حال و آینده جلوگیری کند. این مفهوم که از دهه ۱۹۹۰ بر آن تأکید شد جنبهای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسلهای آینده به منظور پرورش قابلیتهای انسانی است. بر این اساس بهبود وضعیت و رفع کاستیهای اجتماعی و فرهنگی جوامع پیشرفته فراهم شده و موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و به ویژه کشورهای در حال توسعه محسوب میشود. توسعه پایدار سعی دارد به پنج نیاز اساسی زیر پاسخ گوید: تلفیق حفاظت و توسعه، تأمین نیازهای اولیه زیستی انسان، دستیابی به عدالت اجتماعی، خودمختاری و تنوع فرهنگی و حفاظت از یگانگی اکولوژیکی.
چرا توجه به توسعه پایدار مهم است؟
واقعیت این است که ایران، امروزه در مقطعی از تاریخ و در مرحلهای از توسعه و نیز در موقعیت جغرافیایی حساسی قرار دارد که تحت هر شرایطی پرداختن به مقوله توسعه پایدار و امنیت غذایی را باید به طور جدی مورد توجه قرار داد. تحقق این امر زمانی ممکن است که بتوان منابع طبیعی خود را حفظ کرده و آنها را به نحو مطلوب بهرهبرداری کرد. مسلما بدون حفاظت از منابع آب، خاک، جنگل، مرتع و بهرهبرداری بهینه از آنها نمیتوان به توسعه پایدار و تولید مطمئنی در کشاورزی دست یافت. در حال حاضر منابع طبیعی تجدید شونده موجود در شرایط نامطلوبی مورد بهره برداری قرار میگیرند. بهرهگیری از معادن بدون توجه به نقش کوهها در تعیین آب و هوا، بهرهبرداری از جنگلهای هیرکانی بدون توجه به نقش اکوسیستم جنگل در تامین منابع آب و هوا و یا پروژههای انتقال آب از نقطهای به نقطه دیگر که موجب تغییرات اقلیمی شدید است، از جمله مواردی است که مکرراً توسط کارشناسان هشدار داده شده است. ولی از آنجا که ایران متنعم از ذخایر نفت و گاز است متاسفانه توجه چندانی به منابع طبیعی نمیشود.
مطابق برآورد «مرکز پژوهشهای مجلس» بیتوجهی به محیط زیست و بهرهبرداری مداوم از آن موجب شده تا سالانه رقمی نزدیک به ۸ میلیارد و ۴۳۰ میلیون دلار خسارت به کشور وارد شود. در این گزارش که با عنوان «بررسی تطبیقی اقتصاد محیطزیست از دیدگاه تقنینی و نظارتی» منتشر شده با استناد به گزارش بانک جهانی آمده است: در سال ۲۰۰۲ میزان خسارتهایی که در حوزه آب به اقتصاد ایران وارد شده بیش از سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار، در حوزه زمین و جنگل بیش از دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار و در حوزه هوا حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بوده است. مرکز پژوهشها احتمال میدهد به دلیل بیتوجهی به بخش محیطزیست میزان افزایش خسارتها در سالهای اخیر «بسیار زیاد» باشد.
این نهاد پژوهشی بر اساس اطلاعات سال ۲۰۱۳ هم از خسارت نیم میلیون دلاری بابت خشکیدن دو تالاب «طشک» و «بختگان» در استان فارس اطلاع داده و اعلام داشته در همان سالی که اقتصاد ایران از بیتوجهی به محیطزیست هشت و نیم میلیارد دلار خسارت دید، کشورهای اروپایی توانستند با اقدامات پیشگیرانه حدود ۳۰۰ میلیارد یورو در هزینههای ناشی از خسارتهای زیستمحیطی صرفهجویی کنند.
از این رو، تمرکز توسعه پایدار بسیار مهم و ضروری است که این به معنای رفع نیازهای متنوع همه افراد در جوامع موجود و آینده، ارتقای رفاه شخصی، انسجام و شمول اجتماعی و ایجاد فرصتهای برابر است. توسعه پایدار فرآیندی است برای بدست آوردن پایداری در هر فعالیتی که نیاز به منابع و جایگزینی سریع و یکپارچه آن وجود دارد که در کنار رشد اقتصادی و توسعه بشری در یک جامعه با یک اقتصاد توسعه یافته، سعی در تحصیل توسعه مستمر، ورای توسعه اقتصادی دارد.
باید در نظر داشت که نفت، چه بخواهیم و چه نخواهیم روزی تمام میشود و از هم اکنون باید منابع دیگری جایگزین آن نمود. در این مورد نیز نقش بهرهگیری بیشتر از منابع طبیعی تجدید شونده تعیین کننده است. عرصه منابع طبیعی تجدید شونده میتواند با برنامهریزی صحیح و اصولی وسیعترین سطح تولید و اشتغال فعال و مولد را در کشور ایجاد نمایند./ایرنا
این مطلب بدون برچسب می باشد.